Brief aan de inwoners in verband met vluchtelingenopvang

Hoe is het bij ons geregeld?

In die situatie zitten we nu in het veilige, vrije en rijke Nederland. De landelijke overheid - dus niet de gemeente - bepaalt wie er in Nederland overeenkomstig de Europese en eigen regels recht hebben op verblijf. Op dit moment zitten er bijna 75.000 mensen in het proces van beoordeling en toelating. De IND is de dienst die namens de regering beslist over toelating. Het COA zorgt voor de opvanglocaties en bijbehorende voorzieningen. Na het verstrekken van een verblijfsvergunning door de IND wijst het COA deze statushouders toe aan gemeenten die dan in samenwerking met woningcorporaties voor huisvesting moeten zorgen. Op zich een helder systeem. Maar doordat regering en parlement fors bezuinigd hebben op de IND en het COA kan het systeem de flink toenemende vluchtelingenaantallen niet meer aan. En door de plotselinge krapte op de woningmarkt loopt ook de uitstroom van statushouders vast, er wachten in de AZC’s nu 25.000 statushouders op een woning. De AZC’s zitten dus overvol en datzelfde geldt voor het aanmeldcentrum in Ter Apel. De hele procedure van aanmelding tot af- of toewijzing van de asielstatus duurt ondertussen enkele jaren, en dan zijn er ook nog bezwaar- en beroepsprocedures. Terecht, het gaat immers niet over een dakkapel bij de overburen of een paar tientjes meer ozb. Het gaat over wel of niet teruggaan naar een onvrij en onveilig land met weinig kans op een menswaardig bestaan. Tientallen gemeenten zijn bovendien ook niet happig om mee te werken aan de komst van een AZC omdat de eigen burgers lang niet altijd staan te juichen bij de aankondiging van de komst daarvan. “Ga maar naar de buren”, is al snel de boodschap. Niet erg prettig voor de gemeenten die wel meewerken aan opvang.

Vraagtekens 

Veel burgers hebben vragen en zorgen over de komst van mogelijk honderden vluchtelingen naar de gemeente. Niet elke vluchteling - het overgrote deel wel - gedraagt zich immers zoals je van een gast mag verwachten. Niet elke vreemdeling lukt het snel in te burgeren en zich de moeilijke Nederlandse taal en gebruiken eigen te maken. En niet iedereen die zich aanmeldt voldoet aan de criteria om als vluchteling erkend te worden, maar neemt in afwachting van een beslissing wel een plek in een AZC in.

Onze opgave

Ondertussen zijn er nu 75.000 vluchtelingen die wachten op een beslissing op hun asielverzoek en die moeten onderdak krijgen in afwachting van die beslissing. Dat is een enorme uitdaging voor de regering en vandaar dat het kabinet Rutte IV met het voorstel voor de Spreidingswet kwam. Gemeenten worden daardoor nu zelf verplicht om opvangmogelijkheden te regelen voor asielzoekers. Als je die 75.000 mensen verdeelt onder de 342 gemeenten dan moet ieder er 219 huisvesten. En als je ook rekening houdt met omvang en inwonertal dan zullen kleinere gemeenten er dus minder toebedeeld krijgen. Na heel veel discussie gingen Tweede en Eerste Kamer akkoord en maakte het kabinet de verdeling bekend. Voor Aalten betekent het dat wij per 1 juli 2025 minimaal 157 asielzoekers moeten huisvesten waarvan dertien alleenreizende minderjarigen (AMV’ers). Daarnaast moeten we volgens de al jaren geldende regels in 2024 55 statushouders aan een woning helpen. Voor vijftien statushouders is dat al gelukt. Eigenlijk zou dit aantal hoger moeten zijn, maar door de achterstanden bij IND en COA loopt de doorstroming achter. Als u denkt ‘zo is het wel genoeg’ dan moet ik u toch ook nog wijzen op de taakstelling die we hebben voor Oekraïners voor komend jaar, 212. Tegelijkertijd is daar veel onzekerheid over, op allerlei plekken is er momenteel zelfs leegstand. Maar er vallen ook weer tijdelijke locaties weg, zoals gehuurde hotels en vakantieparken. Met de net geopende locaties Nijverheidsweg in Aalten en Industriestraat in Dinxperlo komen we op ongeveer 140 plekken en die moeten we eerst maar eens vol zien te krijgen, vindt het Aaltense college van burgemeester en wethouders.
Het is duidelijk, de wereld, Europa, Nederland en dus ook Aalten heeft een probleem. Niemand zit hier op te wachten. Niemand heeft een echte oplossing en we zullen er dus het beste van moeten maken. Dat zal het beste gaan als we dat samen doen, alleen lukt het zeker niet. Zelfs Groot-Brittannië lukt het al vele jaren niet om mensen tegen te houden. En dat ondanks de Noordzee, de Brexit, hele strenge toelatingseisen, minimale opvangvoorzieningen en dreigen met de plaatsing in een AZC in Rwanda. In 2023 alleen al staken er ongeveer 30.000 mensen het Kanaal over. En ook de VS van Trump en nu Biden lukt het niet de illegale immigratie uit Midden- en Zuid-Amerika echt te doen stoppen.

Besluitvorming

We werken bij de opvang van vluchtelingen samen met de provincie en de andere Achterhoekse gemeenten. De Achterhoekse gemeenten staan samen aan de lat voor 1.511 opvangplekken voor asielzoekers en Oekraïners en mogen onderling ook ruilen tussen de doelgroepen. Zolang de taakstelling maar gehaald wordt. In het najaar zullen de gemeenteraad en het college knopen door moeten hakken over aantallen, doelgroepen en locaties en dat zal niet eenvoudig zijn. Als gemeentebestuur zijn we ons er zeer van bewust dat dit een gevoelig thema is en dat onze samenleving verdeeld is. We kennen de bezwaren en proberen daar ook wat mee te doen, zoals de klacht “Mijn zoon staat al twee jaar ingeschreven voor een huurwoning! Wanneer komt die dan aan de beurt?”. We hebben plannen voor duizend woningen in tien jaar, zeg maar een heel Bredevoort erbij. Daarom zijn we ons grondgebied aan het scannen op woningbouwlocaties, zodat we de uitvoering van die plannen waar mogelijk versnellen. Al zal ook daar weer niet iedereen blij mee zijn, namelijk de mensen die iets moeten inleveren aan uitzicht, privacy of rust. En dan moet er ook nog eens tien tot twintig hectare bedrijfsterrein gevonden worden, zodat ons bedrijfsleven voldoende ruimte houdt om te kunnen ondernemen. Ook belangrijk, nietwaar?
Niet iedereen zal het eens zijn met de besluiten die we gaan nemen. Maar niks doen is geen optie en heel veel keus hebben we ook niet. De Spreidingswet is immers gewoon de wet. Volksvertegenwoordigers en bestuurders hebben allemaal bij hun intrede beloofd zich aan de wet te houden, we zijn tenslotte een rechtsstaat. Maar ook zonder die wet zullen de vluchtelingen ergens ondergebracht moeten worden. Ze verdwijnen niet zomaar en uitzetten naar het land van herkomst blijkt in de praktijk erg lastig, en dat geldt voor alle Europese landen. En dus vinden we dat ook Aalten haar verantwoordelijkheid moet nemen, wel of geen Spreidingswet.

Aalten, we have a problem, zo begon ik mijn brief en ik hoop dat u begrijpt voor welke lastige keuzes we staan. En dan sla ik de financiële zorgen voor 2026 en verder en ook alle onrust in politiek Den Haag maar even over. Ik hoop op begrip voor de problemen die we met elkaar moeten oplossen en de keuzes die we moeten maken. Ik hoop op veel meedenkende en meewerkende burgers. Wat zou u doen als raadslid of wethouder? En ik hoop op waardering voor die 21 raadsleden die namens u deze taak op zich hebben genomen en die als hoogste orgaan van de gemeente uiteindelijk de besluiten moeten goedkeuren. Denk met ze mee en geef ze uw vertrouwen.

Met een hartelijke groet,
Burgemeester Anton Stapelkamp

Ps. Geniet van een hopelijk mooie zomer en vergeet de achterblijvers niet.