Centrumgebied
Een echt centrumgebied kennen we alleen in Aalten en Dinxperlo. Bredevoort heeft een klein centrumplein. In het centrumgebied zien we diverse lichtbronnen, zoals openbare verlichting (lantaarnpalen), licht vanuit de winkels (etalages), reclameverlichting, feestverlichting en/of verlichte gevels. Al deze lichtbronnen samen bepalen uiteindelijke het licht op straat.
Decoratieve masten en armaturen
In het centrumgebied staan zowel in Dinxperlo als in Aalten decoratieve masten/armaturen. Dat kan een ander model armatuur zijn in combinatie met een andere kleur mast. In Bredevoort staat in het centrum klassieke verlichting. We noemen dit allemaal decoratieve masten/armaturen. Buiten deze gebieden hebben we functionele masten en armaturen.
Wet-, regelgeving en keurmerken
Er is een richtlijn in Nederland die een advies geeft over de hoeveelheid licht. Dit is de NPR13201/2018. Er is een advies voor de hoeveelheid licht op de weg (de horizontale lichtsterkte), de verdeling van het licht op de weg (gelijkmatigheid) en de hoeveelheid licht op 1,5m hoogte (de verticale lichtsterkte). We zijn niet verplicht om te verlichten. Wel moeten we de verkeersveiligheid altijd waarborgen, maar daar is geen licht voor nodig.
In het echte centrumgebied staat vaak wat meer verlichting dan elders in de gemeente.
Naast de richtlijn is er ook het vrijwillige keurmerk KVO (Keurmerk Veilig Ondernemen). Hierin worden afspraken gemaakt samen met de ondernemers, brandweer, politie en gemeente onder andere over verlichting.
Voor reclames is er de Richtlijn Lichthinder van het NSVV (Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde). Deze geeft aan hoeveel licht er op een gevel mag uitstralen.
De handreiking van Rijkswaterstaat en de CROW-publicatie ‘Reclame langs wegen’ geeft adviezen over bijvoorbeeld de hoek van plaatsen, uitstraling van licht enz.
Sfeer en leefbaarheid
Verlichting kan de sfeer en leefbaarheid in een centrumgebied beïnvloeden. De lichtkleur speelt hierin zeker een rol. Dit heeft immers ook effect op de sociale veiligheid. Sociale veiligheid kunnen we onderverdelen in:
- Objectieve sociale veiligheid: is meetbaar, zoals het aantal inbraken. Veel inbraken vinden overdag plaats als mensen even een boodschap aan het doen zijn en een raampje open laten staan.
- Subjectieve sociale veiligheid: is het gevoel van veiligheid. Het is niet meetbaar en voor iedereen anders. Wat zijn je ervaringen? Hoe goed ken je de omgeving? Wat ben je gewend? Deze en nog veel meer factoren bepalen je gevoel van veiligheid. Sociale veiligheid is een stuk lastiger voor ons om mee om te gaan dan bijvoorbeeld verkeersveiligheid.
De kleur van de verlichting bepaalt mede de sociale veiligheid. Bij sommige verlichtingskleuren lijkt alles rood, zoals bepaalde oranje kleuren. Op onderstaande foto’s staan dezelfde kleur bakjes. De eerste foto toont de werkelijke kleuren. Door de oranje verlichting lijken de bakjes op de tweede foto allemaal oranje/rood.
Als verlichting een oranje kleur heeft en er gebeurt wat, dan zien we dus niet de echte kleuren. Als er een calamiteit is, geven we misschien een verkeerde omschrijving. Een juiste kleurweergave geeft een goede weergave van de werkelijkheid en een goede gezichtsherkenning.
Licht en veiligheid
Vaak horen we dat verlichting nodig is voor inbraakpreventie. Maar verlichting is alleen zinvol als er mensen zijn die kunnen reageren. Inbrekers kunnen zelfs voordeel hebben van licht. In sommige situaties is een alarminstallatie of een lamp die aangaat door een sensor als er iemand aankomt, effectiever. Een beveiligingscamera moet geschikt zijn voor wat deze moet registreren. Bijvoorbeeld gezichten of kentekens.
Sfeerverlichting, bloembakken, banieren e.d.
Aan het einde van het jaar, tijdens de donkere maanden, is sfeer in het centrum nog belangrijker. Daar kan verlichting een rol in spelen. Tijdens deze periode is sfeerverlichting op bepaalde locaties toegestaan. De winkeliers verzorgen dit in overleg met de gemeente. Verlichte reclamebakken aan de lantaarnpalen hebben we nu niet.
Verlichte reclame
Elke ondernemer is trots op zijn zaak en wil laten zien wat hij verkoopt. Maar er is vaak ’s nachts ook nog veel licht. Doordat het licht van de etalages bijvoorbeeld zo fel is, moet de verlichting op straat ook feller branden. Dit komt doordat er dan een soort donker gat op straat ontstaat.
Reclames
Niet overal mag reclame geplaatst worden. In de Welstandsnota is duidelijk aangegeven waar wel en waar niet. Displays zijn grote schermen die verlicht zijn. Soms bevatten deze wisselende of knipperende beelden. Dit kan met diverse technieken als led of lcd. Deze displays kunnen storend zijn in het landschap. Meestal dragen ze niet bij aan de verkeersveiligheid.
Voor grote billboards/reclamemasten/leddisplays en dergelijke geldt dat bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning een verlichtingsplan nodig is. Hierin moet worden aangetoond dat de verlichte reclame geen lichthinder oplevert voor omwonenden en het verkeer. Het lichtniveau van de reclame mag niet hoger zijn dan het bestaande lichtniveau in de omgeving. Daarnaast moet uit het plan blijken, dat het energiegebruik zoveel mogelijk wordt beperkt door de toepassing van energiezuinige, duurzame verlichting die ’s avonds gedimd wordt en ’s nachts uitgeschakeld.
Ook in etalages en dergelijke zien we deze displays. Deze stralen uit naar de openbare ruimte en kunnen voor lichthinder en/of lichtvervuiling zorgen.
Sensoren
Sensoren (ook wel detectiesysteem genoemd) kunnen ervoor zorgen dat het licht aan gaat bij gebruik van de betreffende openbare ruimte. Of dat het wat feller gaat branden. Na de aanwezigheid gaat het licht weer uit of minder fel branden. Zo besparen we energie, en het is ook voor de flora en fauna veel beter.
Zo doen we het voortaan
- We gebruiken een andere vorm of kleur mast om onderscheid te maken tussen centrumgebied en overige gebieden (decoratieve verlichting in plaats van functionele verlichting).
- We dimmen de verlichting na 19.00 uur.
- We kijken goed naar het effect van de straatverlichting op de sfeer en leefbaarheid in het centrumgebied.
- Voor het Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO) is dit beleidsplan ‘Licht in de gemeente Aalten’ bepalend voor de verlichting in zijn geheel.
- Waar gewenst en financieel mogelijk gebruiken we sensoren zodat het licht in de nacht alleen aan is als mensen de openbare ruimte gebruiken.
- De kleur van de verlichting zorgt voor een juiste kleurweergave waardoor gezichtsherkenning mogelijk is. Vaak is dit wit licht.
- Op de parkeerterreinen in het centrum is het licht ’s avonds na 19 uur gedimd. Waar geen of weinig gebruik gemaakt wordt van licht, gaat het indien mogelijk ’s nachts of na sluitingstijd uit.
- Verlichte reclame aan de lantaarnpalen is niet toegestaan.
- Bloembakken, sfeerverlichting en dergelijke mag alleen op de daarvoor bestemde locaties en in overleg met de gemeente.
- Verlichte reclame is in het centrumgebied alleen toegestaan op de daarvoor aangewezen locaties.
- Voor grote billboards/reclamemasten, leddisplays/lcd schermen en dergelijke geldt dat bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning ook een verlichtingsplan overlegd moet worden. We stellen eisen aan de kleur licht, de hoeveelheid licht en de uitstraling. Knipperende lichtreclames/leddisplays/lcd schermen zijn nergens toegestaan.
- Verlichte schermen in etalages worden niet op prijs gesteld. In ieder geval mag er geen hinder ontstaan aan de fysieke leefomgeving en mag de verkeersveiligheid niet in gevaar komen. Ook moet het licht in ieder geval ’s avonds na 19 uur gedimd worden en ’s nachts uit zijn.
- We houden de richtlijn ‘Lichthinder’ aan van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde, de handreiking van Rijkswaterstaat en de CROW-publicatie ‘Reclame langs wegen”. Nieuwe richtlijnen, die relevant zijn voor displays/schermen en billboards, nemen we mee.
- De NPR13201 houden we niet aan. In het winkelgebied staat wat meer licht dan in de rest van het centrum Daar houden we maximaal 75% van het horizontale lichthoeveelheid aan. Wel proberen we de gelijkmatigheid zo goed mogelijk te krijgen bij bestaande mastafstanden.
- We gaan in gesprek met de ondernemers in het centrumgebied over duurzaamheid, energiebesparing, lichtvervuiling, sfeer en leefbaarheid.